Cukrzycowy obrzęk plamki (DME) spowodowany jest nagromadzeniem się płynu w plamce. Obecność płynu jest efektem jego przenikania z uszkodzonych przez cukrzycę drobnych naczyń siatkówki i naczyniówki. DME jest powikłaniem cukrzycy, zatem aby mu przeciwdziałać, najważniejsze jest odpowiednie leczenie cukrzycy i kontrolowanie wzroku pod kątem DME1.
Częstość występowania DME zależy od czasu trwania i typu cukrzycy2:
- u osób z cukrzycą typu 2 w ciągu 10 lat DME rozwija się u 14-25% chorych, po 20 latach pojawia się u 30% pacjentów,
- u osób z cukrzycą typu 1 DME rozwija się u 20% w ciągu 10 lat trwania choroby.
Objawy DME3
Choroba może przebiegać przez dłuży czas bezobjawowo, dlatego u chorych na cukrzycę należy regularnie kontrolować stan siatkówki.
Mogą pojawić się takie objawy jak:
- zamazany, rozmyty obraz,
- pogorszenie ostrości wzroku (zarówno z bliska, jak i z daleka),
- falowanie i przerywanie linii prostych,
- plamy w polu widzenia.
DME może doprowadzić do utraty wzroku, która wynika z dwóch odrębnych mechanizmów:
- retinopatii proliferacyjnej: nowe, nieprawidłowe naczynia rozwijają się na powierzchni siatkówki, a ich krwawienie powoduje zmętnienie ciała szklistego i niewyraźne widzenie.
- obrzęku plamki: dochodzi do odkładania się krwi i płynu (wysięk), co skutkuje obrzękiem plamki, który powoduje ograniczone i niewyraźne widzenie.
Diagnostyka DME4
- Badanie ostrości widzenia
- Badanie ostrości wzroku służy ocenie zdolności rozdzielczej siatkówki, czyli postrzegania dwóch punktów położonych w bezpośredniej bliskości jako punktów oddzielnych.
- Badanie wykonuje się na tablicach z optotypami (pojedynczymi znakami, tj. litera, cyfra lub obrazek), które ułożone są w rzędach, a w każdym kolejnym ich wielkość się zmniejsza. Przy każdym rzędzie podana jest odległość, z jakiej optotypy powinny być prawidłowo odczytane.
- OCT siatkówkowe, czyli tomografia plamki
- Ocenia stan anatomiczny plamki, tj. obszar w siatkówce znajdujący się w tylnym biegunie oka, który umożliwia wyraźne widzenie.
- Badanie pokazuje stan siatkówki w okolicy plamki, wylicza jej grubość w tym obszarze oraz poddaje wartości grubości analizie statystycznej, porównując badaną siatkówkę do normy przyjętej dla osób zdrowych.
- Przedstawienie parametrów siatkówki w postaci wartości liczbowych umożliwia dodatkowo analizę zachodzących zmian w czasie i ocenę progresji lub regresji choroby w trakcie obserwacji lub leczenia.
- Ocena dna oka
- Obejmuje ocenę dna oka oraz odcinka przedniego w lampie szczelinowej (po rozszerzeniu źrenicy), gonioskopię (badanie kąta przesączania), pomiar ciśnienia śródgałkowego.
- W niektórych przypadkach może być pomocne wykonanie angiografii fluoresceinowej.
Zalecenia PTD5
- Osoby z cukrzycą powinny poddać się kontroli okulistycznej raz w roku!
- Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego corocznie należy wykonywać rutynowe badanie kontrolne w celu monitorowania zarówno wyrównania cukrzycy, jak i jej przebiegu, a jednym z jego elementów jest właśnie badanie dna oka.
- Rozpoznanie cukrzycy:
- Typ 2 – w momencie rozpoznania cukrzycy typu 2 każdego pacjenta należy skierować na badanie okulistyczne.
- Typ 1 – w przypadku cukrzycy typu 1 badanie okulistyczne powinno się odbyć do 5 lat od postawienia diagnozy.
- W momencie rozpoznania DME pacjent powinien zostać skierowany do lekarza retinologa i ośrodka, który zajmuje się leczeniem tego typu powikłań z odpowiednią adnotacją odnośnie stopnia zaawansowania.
Leczenie DME6
- Doszklistkowa terapia anty-VEGF jest podstawową formą leczenia w przypadku centralnej postaci DME. Jest to leczenie farmakologiczne lekami z grupy blokerów białka VEGF podawanymi w iniekcji (zastrzyku) do komory ciała szklistego. Liczne badania kliniczne wykazały, że jest to terapia skuteczna i bezpieczna.
- Inne formy terapii obejmują:
- doszklistkowe podawanie kortykosteroidów,
- leczenie chirurgiczne,
- laseroterapię.
- Leczenie operacyjne (witrektomia) stosowane jest w przypadkach DME z patologią złącza szklistkowo-siatkówkowego.
1 Diabetic Retinopathy, National Eye Institute, 8.07.2022, https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/diabetic-retinopathy [dostęp: 11.2022]; Diabetic retinopathy, „American Optometric Association”, https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions/diabetic-retinopathy?sso=y [dostęp: 11.2022].
2 Retinopatia cukrzycowa – część 2, „Polskie Stowarzyszenie Diabetyków” 20.10.2020, https://diabetyk.org.pl/retinopatia-cukrzycowa-czesc-2/ [dostęp: 11.2022].
3 Cukrzycowy obrzęk plamki, „Wiedza Pacjenta by Roche”, https://wiedzapacjenta.roche.pl/pl/trials/eye-disorder/dme.html [dostęp: 11.2022].
4 Mitchell P., O diagnostyce, leczeniu i profilaktyce AMD, „Przegląd Okulistyczny” 2010, nr 4 (36), s. 8, https://www.przegladokulistyczny.pl/o_diagnostyce_leczeniu_i_profilaktyce_amd [dostęp: 11.2022].
5 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, „Diabetologia Praktyczna” 2020, t.6, nr 1, https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2021/03/Zalecenia-kliniczne-dotyczace-postepowania-u-chorych-na-cukrzyce-2020.pdf [dostęp: 11.2022].
6 Sahni J. i in., Simultaneous inhibition of angiopoietin-2 and vascular endothelial growth factor-A with faricimab in diabetic macular edema: BOULEVARD Phase 2 randomized trial, „American Academy of Ophthalmology” 2019;126:1155–70; Holz F.G. i in., Multi-country real-life experience of anti-vascular endothelial growth factor therapy for wet age-related macular degeneration, „British Journal of Ophthalmology” 2015;99:220-6; Heier J.S. i in., The Angiopoietin/Tie pathway in retinal vascular diseases: a review, „Retina-J Ret Vit Dis.” 2021;41:1-19.